Wat zijn de geheime ingrediënten die het Nederlandse systeem zo goed maken als het gaat om afvalbeheer en recycling?
Wat zijn de geheime ingrediënten die het Nederlandse systeem zo goed maken als het gaat om afvalbeheer en recycling?En wie zijn de bedrijven die voorop lopen?WMW neemt een kijkje...
Dankzij zijn hoogwaardige afvalbeheerstructuur kan Nederland maar liefst 64% van zijn afval recyclen – en het grootste deel van de rest wordt verbrand om elektriciteit op te wekken.Hierdoor belandt slechts een klein percentage op de vuilstort.Op het gebied van recycling is dit een land dat praktisch uniek is.
De Nederlandse aanpak is simpel: zo min mogelijk afval creëren, de waardevolle grondstoffen eruit halen, energie opwekken door restafval te verbranden en dan pas de rest dumpen – maar wel op een milieuvriendelijke manier.Deze aanpak – bekend als 'Lansink's Ladder' naar het Nederlandse parlementslid dat het voorstelde - is in 1994 in de Nederlandse wetgeving opgenomen en vormt de basis van de 'afvalhiërarchie' in de Europese Kaderrichtlijn Afvalstoffen.
Uit onderzoek voor TNT Post blijkt dat afval scheiden onder Nederlanders de meest populaire milieumaatregel is.Ruim 90% van de Nederlanders scheidt het huisvuil.Synovate/Interview NSS interviewde in het onderzoek voor TNT Post meer dan 500 consumenten over hun milieubewustzijn.De kraan dichtdraaien tijdens het tandenpoetsen was de op één na populairste maatregel (80% van de geïnterviewden), gevolgd door de thermostaat 'een graad of twee' lager te zetten (75%).Het installeren van koolstoffilters op auto's en het kopen van biologische producten stonden gezamenlijk onderaan de lijst.
Ruimtegebrek en een groeiend milieubewustzijn dwongen de Nederlandse overheid om vroegtijdig maatregelen te nemen om het storten van afval te verminderen.Dit gaf bedrijven weer het vertrouwen om te investeren in milieuvriendelijkere oplossingen.'Landen die nu met dit soort investeringen beginnen, kunnen we helpen om de fouten die wij hebben gemaakt te voorkomen', zegt Dick Hoogendoorn, directeur van de Vereniging Afvalbedrijven (VAA).
De VA behartigt de belangen van zo'n 50 bedrijven die zich bezighouden met het inzamelen, recyclen, verwerken, composteren, verbranden en storten van afval.De leden van de vereniging variëren van kleine, regionaal actieve bedrijven tot grote bedrijven die wereldwijd actief zijn.Hoogendoorn kent zowel de praktische als beleidsmatige aspecten van afvalbeheer, zowel bij het ministerie van VWS als als directeur van een afvalverwerkingsbedrijf.
Nederland heeft een unieke 'afvalbeheerstructuur'.Nederlandse bedrijven hebben de expertise in huis om op een slimme en duurzame manier het maximale uit hun afval te halen.Dit vooruitstrevende proces van afvalbeheer begon in de jaren tachtig, toen het besef van de noodzaak van alternatieven voor storten eerder begon te groeien dan in andere landen.Er was een gebrek aan potentiële stortplaatsen en een groeiend milieubewustzijn bij het grote publiek.
De talrijke bezwaren tegen stortplaatsen – de stank, bodemverontreiniging, grondwaterverontreiniging – brachten de Tweede Kamer ertoe een motie aan te nemen voor een duurzamere aanpak van afvalbeheer.
Niemand kan een innovatieve afvalverwerkingsmarkt creëren door simpelweg te sensibiliseren.Wat in Nederland uiteindelijk de doorslag gaf, zegt Hoogendoorn, waren de door de overheid ingevoerde regelgeving zoals 'Lansink's Ladder'.In de loop der jaren zijn er recyclingdoelstellingen vastgesteld voor de verschillende afvalstromen, zoals GFT, gevaarlijk afval en bouw- en sloopafval.Het invoeren van een belasting op elke ton gestort materiaal was van cruciaal belang omdat het afvalverwerkingsbedrijven de prikkel gaf om naar andere methoden te zoeken, zoals verbranden en recyclen, simpelweg omdat ze nu financieel veel aantrekkelijker waren.
'De afvalmarkt is erg kunstmatig', zegt Hoogendoorn.'Zonder een systeem van wet- en regelgeving voor afvalstoffen zou de oplossing simpelweg een vuilstortplaats buiten de stad zijn waar al het afval naartoe wordt gebracht.Doordat er in een eerder stadium in Nederland inhoudelijke beheersmaatregelen waren vastgesteld, waren er kansen voor wie meer deed dan alleen met de auto naar de lokale stortplaats rijden.Afvalverwerkingsbedrijven hebben prospects nodig om winstgevende activiteiten te ontplooien en afval stroomt als water naar het laagste, oftewel het goedkoopste punt.Met verplichte en verbodsbepalingen en belastingen kunt u echter een betere afvalverwerking afdwingen.De markt zal zijn werk doen, mits er een consistent en geloofwaardig beleid is.'Het storten van afval in Nederland kost momenteel ongeveer € 35 per ton, plus € 87 extra belasting als het afval brandbaar is, wat in totaal duurder is dan verbranden.'Plotseling verbranden is dus een aantrekkelijk alternatief', zegt Hoogendoorn.'Als je dat vooruitzicht niet biedt aan het bedrijf dat het afval verbrandt, zullen ze zeggen: "wat, denk je dat ik gek ben?"Maar als ze zien dat de regering hun geld op de juiste plek legt, zullen ze zeggen: "Voor dat bedrag kan ik een oven bouwen."De overheid bepaalt de randvoorwaarden, wij vullen de details in.'
Hoogendoorn weet uit ervaring in de branche, en gehoord van zijn leden, dat Nederlandse afvalverwerkingsbedrijven heel vaak worden benaderd voor de inzameling en verwerking van afval over de hele wereld.Hieruit blijkt dat het overheidsbeleid een kritische factor is.'Bedrijven zeggen niet zomaar 'ja'', zegt hij.'Ze hebben uitzicht op winst op langere termijn nodig, dus ze zullen altijd willen weten of de beleidsmakers zich voldoende bewust zijn dat het systeem moet veranderen, en of ze ook bereid zijn dat bewustzijn te vertalen in wet-, regelgeving en fiscale maatregelen.'Als dat kader er is, kunnen Nederlandse bedrijven ingrijpen.
Hoogendoorn vindt het echter moeilijk om precies te omschrijven waaruit de expertise van een bedrijf bestaat.'Je moet het afval kunnen inzamelen, dat kun je niet zomaar doen.Omdat we ons systeem al zo lang in Nederland draaien, kunnen we startende landen helpen.'
'Je gaat niet zomaar van storten naar recyclen.Dat is niet zomaar van de ene op de andere dag te regelen door 14 nieuwe inzamelwagens aan te schaffen.Door maatregelen te nemen om scheiding aan de bron te vergroten, zorgt u ervoor dat er steeds minder afval naar de stortplaatsen gaat.Dan moet je weten wat je met het materiaal gaat doen.Als je glas inzamelt, moet je een glasverwerkingsbedrijf vinden.In Nederland hebben we op de harde manier geleerd hoe belangrijk het is om de hele logistieke keten luchtdicht te maken.Met plastic liepen we een aantal jaren geleden tegen het probleem aan: een klein aantal gemeenten zamelde plastic in, maar er was toen geen logistieke keten meer om het ingezamelde te verwerken.'
Buitenlandse overheden en publiek-private samenwerkingen kunnen samenwerken met Nederlandse adviesbureaus om een solide structuur op te zetten.Bedrijven als Royal Haskoning, Tebodin, Grontmij en DHV exporteren Nederlandse kennis en kunde wereldwijd.Zoals Hoogendoorn uitlegt: 'Ze helpen bij het maken van een algemeen plan dat de huidige situatie schetst, maar ook hoe we recycling en afvalbeheer geleidelijk kunnen verhogen en open stortplaatsen en ontoereikende inzamelsystemen kunnen uitfaseren.'
Deze bedrijven kunnen goed inschatten wat realistisch is en wat niet.'Het gaat om het creëren van perspectief, dus je moet eerst een aantal stortplaatsen bouwen met voldoende bescherming voor het milieu en de volksgezondheid en gaandeweg neem je maatregelen die recycling helpen stimuleren.'
Nederlandse bedrijven moeten nog steeds naar het buitenland om verbrandingsovens aan te schaffen, maar het regelgevend kader in Nederland heeft geleid tot een maakindustrie rond technieken als sorteren en composteren.Bedrijven als Gicom en Orgaworld verkopen wereldwijd composttunnels en biologische drogers, terwijl Bollegraaf en Bakker Magnetics toonaangevende sorteerbedrijven zijn.
Zoals Hoogendoorn terecht opmerkt: 'Deze gedurfde concepten bestaan omdat de overheid een deel van het risico op zich neemt door subsidies te verlenen.'
VARHet recyclingbedrijf VAR is toonaangevend op het gebied van afvalrecyclingtechnologie.Directeur Hannet de Vries zegt dat het bedrijf in hoog tempo groeit.De nieuwste aanwinst is een GFT-vergistingsinstallatie, die elektriciteit opwekt uit plantaardig afval.De nieuwe installatie kost € 11 miljoen.'Het was voor ons een grote investering', zegt De Vries.'Maar we willen voorop blijven lopen op het gebied van innovatie.'
Vroeger was het terrein niet meer dan een stortplaats voor de gemeente Voorst.Hier werd het afval gedumpt en geleidelijk vormden zich bergen.Er was een breker op de site, maar verder niets.In 1983 verkocht de gemeente de grond, waardoor een van de eerste particuliere afvalstortplaatsen ontstond.In de jaren die volgden groeide de VAR gaandeweg uit van een vuilstortplaats naar een recyclingbedrijf, aangemoedigd door nieuwe wetgeving die het storten van steeds meer verschillende soorten afval verbood.'Er was een bemoedigende interactie tussen de Nederlandse overheid en de afvalverwerkende industrie', zegt Gert Klein, manager Marketing en PR van de VAR.'We konden steeds meer en de wet werd daarop aangepast.Tegelijkertijd hebben we het bedrijf verder ontwikkeld.'Alleen de begroeide heuvels herinneren eraan dat er ooit een vuilstortplaats was op deze locatie.
Inmiddels is VAR een full-service recyclingbedrijf met vijf divisies: mineralen, sorteren, biogeen, energie en engineering.Deze structuur is gebaseerd op het type activiteiten (sorteren), de behandelde materialen (mineralen, biogeen) en het eindproduct (energie).Maar uiteindelijk komt het allemaal op één ding neer, zegt De Vries.'We krijgen hier bijna alle soorten afval binnen, ook gemengd bouw- en sloopafval, biomassa, metalen en verontreinigde grond, en vrijwel alles wordt na verwerking doorverkocht – als kunststofgranulaat voor de industrie, hoogwaardige compost, schone grond, en energie, om maar een paar voorbeelden te noemen.'
'Wat de klant ook meebrengt', zegt De Vries, 'wij sorteren, reinigen het en verwerken de reststoffen tot bruikbaar nieuw materiaal zoals betonblokken, schone grond, pluis, compost voor potplanten: de mogelijkheden zijn vrijwel eindeloos. '
Op het terrein van de VAR wordt brandbaar methaangas gewonnen en buitenlandse delegaties – zoals een recente groep uit Zuid-Afrika – bezoeken regelmatig de VAR.'Ze waren erg geïnteresseerd in gaswinning', zegt De Vries.'Een leidingsysteem in de heuvels transporteert het gas uiteindelijk naar een generator die het gas omzet in elektriciteit voor het equivalent van 1400 huishoudens.'Binnenkort gaat de nog in aanbouw zijnde GFT-vergistingsinstallatie ook elektriciteit opwekken, maar dan uit biomassa.De tonnen fijne plantaardige deeltjes worden verstoken van zuurstof om methaangas te vormen dat generatoren omzetten in elektriciteit.De installatie is uniek en zal de VAR helpen haar ambitie te realiseren om in 2009 een energieneutraal bedrijf te zijn.
De delegaties die de VAR bezoeken, komen vooral voor twee dingen, zegt Gert Klein.'Bezoekers uit landen met een sterk ontwikkeld recyclingsysteem zijn geïnteresseerd in onze moderne scheidingstechnieken.Delegaties uit ontwikkelingslanden zijn het meest geïnteresseerd om ons bedrijfsmodel – een plek waar allerlei soorten afval binnenkomen – van dichtbij te zien.Ze zijn dan geïnteresseerd in een vuilstortplaats met goed afgesloten deksels boven en onder en een geluidsinstallatie voor het afzuigen van het methaangas.Dat is de basis, en van daaruit ga je verder.'
Bammens In Nederland zijn tegenwoordig geen plekken meer voor te stellen zonder ondergrondse afvalcontainers, zeker in het centrum van steden waar veel bovengrondse containers zijn vervangen door dunne zuildozen waarin milieubewuste burgers papier, glas, plastic containers en PET-flessen (polyethyleentereftalaat).
Bammens maakt al sinds 1995 ondergrondse containers. 'Naast het esthetische aspect zijn ondergrondse afvalcontainers ook hygiënischer omdat knaagdieren er niet in kunnen', zegt Rens Dekkers, werkzaam in de marketing en communicatie.Het systeem is efficiënt omdat elke container tot 5 m3 afval kan bevatten, waardoor deze minder vaak geleegd hoeft te worden.
De nieuwste generatie is uitgerust met elektronische apparaten.'De gebruiker krijgt dan door middel van een pasje toegang tot het systeem en kan worden belast afhankelijk van hoe vaak hij afval in de container deponeert', zegt Dekkers.Bammens exporteert de ondergrondse systemen op aanvraag als eenvoudig te monteren bouwpakket naar vrijwel elk land in de Europese Unie.
SitaIedereen die een dvd-recorder of breedbeeld-tv koopt, ontvangt ook een flinke hoeveelheid piepschuim, die nodig is om de apparatuur te beschermen.Styrofoam (geëxpandeerd polystyreen of EPS), met zijn grote hoeveelheid ingesloten lucht, heeft ook goede isolerende eigenschappen en wordt daarom in de bouw gebruikt.In Nederland komt jaarlijks 11.500 ton (10.432 ton) EPS beschikbaar voor verder gebruik.Afvalverwerker Sita haalt EPS in bij de bouw, maar ook bij de elektronica, witgoed en bruingoed.'We breken het op in kleinere stukjes en mengen het samen met nieuw piepschuim, waardoor het 100% recyclebaar is zonder kwaliteitsverlies', zegt Vincent Mooij van Sita.Een bijzondere nieuwe toepassing is het comprimeren van tweedehands EPS en het verwerken ervan tot 'Geo-Blocks'.'Dat zijn platen in formaten tot vijf meter bij één meter die worden gebruikt als fundering voor wegen in plaats van zand', zegt Mooij.Dit proces is goed voor zowel het milieu als de mobiliteit.Geo-Block platen worden in andere landen gebruikt, maar Nederland is het enige land waar oud piepschuim als grondstof wordt gebruikt.
NihotNihot produceert afvalsorteermachines die afvaldeeltjes kunnen scheiden met een extreem hoge mate van nauwkeurigheid tussen 95% en 98%.Elk type stof, van glas en stukjes puin tot keramiek, heeft zijn eigen dichtheid en de gecontroleerde luchtstromen die worden gebruikt om ze te scheiden, zorgen ervoor dat elk deeltje terechtkomt bij andere deeltjes van hetzelfde type.Nihot bouwt grote, stationaire units, maar ook kleinere, draagbare units zoals de gloednieuwe SDS 500 en 650 single-drum separators.Het gemak van deze units maakt ze ideaal voor werkzaamheden op locatie, zoals bij de sloop van een flatgebouw, omdat het puin ter plaatse kan worden gesorteerd in plaats van naar verwerkingsinstallaties te worden getransporteerd.
Vista-Online Overheden, van nationaal tot lokaal, stellen eisen aan de staat van openbare ruimtes, van afval en rioolwater tot ijs op wegen.Het Nederlandse bedrijf Vista-Online biedt tools die het veel makkelijker en sneller maken om te controleren of aan deze eisen wordt voldaan.Inspecteurs krijgen een smartphone om de toestand van de site in realtime te rapporteren.De gegevens worden naar een server gestuurd en verschijnen dan snel op een Vista-Online website waar de klant een speciale toegangscode voor krijgt.De gegevens zijn dan direct beschikbaar en overzichtelijk en het tijdrovende verzamelen van de inspectiebevindingen is niet meer nodig.Bovendien vermijdt online inspectie de kosten en tijd die nodig zijn om een ICT-systeem op te zetten.Vista-Online werkt voor lokale en nationale overheden in binnen- en buitenland, waaronder Manchester Airport Authority in de UK.
Bollegraaf Voorsorteren van afval klinkt als een goed idee, maar de hoeveelheid extra transport kan aanzienlijk zijn.Stijgende brandstofkosten en drukke wegen benadrukken de nadelen van dat systeem.Bollegraaf introduceerde daarom een oplossing in de VS, en sinds kort ook in Europa: single-stream sorteren.Al het droge afval – papier, glas, blik, plastic en tetrapack – kan samen in de enkelstrooms sorteerinstallatie van Bollegraaf.Meer dan 95% van het afval wordt dan automatisch gescheiden door een combinatie van verschillende technologieën.Het samenbrengen van deze bestaande technologieën in één faciliteit is wat de single-stream sorteereenheid bijzonder maakt.De unit heeft een capaciteit van 40 ton (36,3 ton) per uur.Op de vraag hoe Bollegraaf op het idee kwam, zegt directeur en eigenaar Heiman Bollegraaf: 'We speelden in op een behoefte in de markt.Sindsdien hebben we zo'n 50 single-stream sorteerunits geleverd in de VS en hebben we onlangs ons Europese debuut gemaakt in Engeland.Ook hebben we contracten afgesloten met klanten in Frankrijk en Australië.'
Posttijd: 29-apr-2019